74 Қазақстанда ұйымдар кәсіпкерлік қызмет арқылы табыс табу мақсатында ғана емес, өзге де мақсаттармен құрылуы мүмкін. Мұндай ұйымдар қоғамдық, қайырымдылық сипатта болуы мүмкін. Мұндай ұйымдар коммерциялық емес ұйымдар (КЕҰ) деп аталады. Коммерциялық емес ұйымның басты айырмашылығы — таза табысты қатысушылар арасында бөлу және табыс табу оның негізгі мақсаты болып табылмайды (алайда бұл тыйым салынған емес). Кейде қатысушылар КЕҰ-ны жабу туралы шешім қабылдайды. Бұл қалай жүзеге асады және КЕҰ жабу қандай кезеңдерден тұрады — төменде қарастырамыз.
Қазақстанда КЕҰ жабуды реттейтін нормативтік база
КЕҰ құру және тарату мәселелері 2001 жылғы 16 қаңтардағы №142-II «Коммерциялық емес ұйымдар туралы» Заңмен реттеледі.
Аталған Заңның 26-бабы 1-тармағына сәйкес, КЕҰ мынадай жолмен таратылуы мүмкін:
- ерікті түрде (меншік иесінің немесе уәкілетті органның шешімімен, не құрылтай құжаттарына сәйкес уәкілетті органның шешімімен);
- мәжбүрлі түрде (сот шешімі негізінде).
26-баптың 2-тармағына сәйкес, КЕҰ-ны тарату туралы шешім қабылдаған құрылтайшылар (немесе орган) бұл туралы Әділет органдарына жазбаша түрде дереу хабарлауға тиіс.
Сонымен қатар, құрылтайшылар немесе шешім қабылдаған орган тарату комиссиясын тағайындап, тарату тәртібі мен мерзімін белгілеуі керек.
Таратуды іске асыру кезінде азаматтық заң нормалары мен мемлекеттік органдардың, оның ішінде салық органдарының талаптары сақталуы қажет.
КЕҰ таратудың заңды мүмкіндігі бар және ол ерікті түрде жүзеге асуы мүмкін
КЕҰ тарату комиссиясы қандай іс-әрекеттерді орындауға тиіс?
2001 жылғы 16 қаңтардағы №142-II Заңның 26-бабының 3-тармағына сәйкес, тарату комиссиясы тағайындалған сәттен бастап КЕҰ мүлкін және істерін басқару өкілеттігі соған өтеді. Сонымен бірге, тарату комиссиясы соттарда таратылатын КЕҰ атынан өкілдік етеді.
27-бапқа сәйкес, тарату комиссиясы:
- КЕҰ-ны тарату және кредиторлардың талаптарын ұсыну тәртібі мен мерзімі туралы ақпаратты Әділет министрлігінің ресми басылымдарында жариялайды. Претензия ұсыну мерзімі — кемінде 2 ай.
- Кредиторларды анықтауға және қарыздарды өндіріп алуға шаралар қолданады;
- КЕҰ филиалдары мен өкілдіктерін есептен шығарады;
- Кредиторларға тарату туралы жазбаша хабарлама жібереді;
- Претензиялар мерзімі өткен соң аралық тарату балансын жасайды (оған меншік иесі немесе шешім қабылдаған орган қол қояды);
- ҚР АК 51-бабына сәйкес кредиторларға төлемдер жүргізеді;
- Қаражат жетпеген жағдайда — КЕҰ мүлкін аукцион арқылы сатады;
- Таратуды аяқтағаннан кейін — соңғы тарату балансын жасайды.
Салық органдары алдындағы міндеттер
ҚР СК 59-бабының 2-тармағына сәйкес, КЕҰ таратылу туралы шешім қабылдаған жағдайда келесі құжаттарды салық органына тапсырады:
- қызметті тоқтату туралы салықтық өтініш;
- тарату салық есептілігі;
- аралық тарату балансы;
- ККМ есептен шығару туралы өтініш (егер қолданылған болса).
Таратушы есептілік барлық салықтар, бюджетке төлемдер және әлеуметтік төлемдер бойынша тапсырылады. Есеп мерзімі — өтініш берілген салық кезеңінің басынан бастап өтініш күніне дейін.
Есеп тапсырылғаннан кейін — 10 күнтізбелік күн ішінде барлық салықтар мен төлемдер төленуі тиіс.
Салық органдары не істейді?
КЕҰ өтініш бергеннен кейін, салық органы:
- 3 жұмыс күні ішінде:
- мемлекеттік органдарға — КЕҰ мүлкі туралы ақпарат сұратады;
- банктерге — банк шоттары бойынша қалдықтар мен қозғалыс туралы ақпарат сұратады.
Бұл ақпарат 20 жұмыс күні ішінде берілуі тиіс.
Ақпарат алынғаннан кейін, салық органдары 10 жұмыс күні ішінде камералдық бақылау жүргізіп, қорытынды мен (бар болса) бұзушылықтар туралы хабарлама шығарады. Жою мерзімі — 5 жұмыс күні.
Егер қосымша салық салынатын табыс анықталса — қосымша есептілік тапсырылады және салықтар толық көлемде төленеді.
ҚР СК 49-бабының 12-тармағына сәйкес, тарату балансы камералдық бақылау қорытындысы алынғаннан кейін 3 жұмыс күні ішінде немесе салықтар төленгеннен кейін тапсырылады.
Осыдан кейін салық органы Әділет министрлігіне берешек жоқтығы туралы ақпарат жібереді.
КЕҰ салық есебінен шығарылғаннан кейін не істеу керек?
ҚР №2198 Заңының 16-бабына сәйкес, қызметті тоқтатуды тіркеу үшін Әділет министрлігіне ұсынылады:
- КЕҰ таратуды тіркеу туралы өтініш;
- КЕҰ-ны тарату туралы шешім (мөрмен расталған);
- Жарияланған хабарландыру бар ресми БАҚ-тың көшірмесі;
- Мөрдің жойылғаны туралы анықтама;
- Мемлекеттік бажды төлеу туралы түбіртек.
Өтініш тек 2 ай өткен соң ғана берілуі мүмкін — тарату туралы хабар жарияланған күннен бастап.
Әділет министрлігі тәртіптің сақталғанын тексереді және КЕҰ туралы деректерді БСН Ұлттық тізіліміне енгізеді.
ҚР №142-II Заңының 29-бабына сәйкес, деректер енгізілген сәттен бастап КЕҰ таратылды деп есептеледі.
КЕҰ-ны ерікті тарату қадамдары:
1. Тарату туралы шешім қабылдау;
2. Тарату комиссиясын құру;
3. Қызметкерлерге жұмыстан босатылатыны туралы ескерту (кемінде 1 ай бұрын);
4. Әділет министрлігін хабардар ету (egov.kz арқылы да болады);
5. Салық органына шешім қабылданғаннан кейін 3 жұмыс күні ішінде хабарлау;
6. Жұмыспен қамту орталығына хабарлама жолдау (кемінде 2 ай бұрын);
7. Республикалық БАҚ-қа жария хабарлама беру (кредиторлардың талаптары үшін — 2 ай);
8. 2 ай өткен соң — аралық тарату балансы мен салық есептілігін жасау;
9. Салық органына:
o қызметті тоқтату туралы өтініш;
o тарату есептілігі;
o ККМ есептен шығару өтініші тапсыру;
10. 10 күн ішінде барлық салықтар мен жарналарды төлеу;
11. 30 жұмыс күніне дейін камералдық бақылаудан өту;
12. Мөрді жою (барлық құжаттарда мөр басылғанына көз жеткізу керек);
13. Тарату тіркеуі үшін Әділет министрлігіне өтініш пен құжаттарды тапсыру.
КЕҰ тарату – бұл ТОО таратумен ұқсас рәсім
Процедура күрделі ме? Mybuh.kz кәсіби мамандарына жүктеңіз! Біздің бухгалтерлер мен заңгерлер барлығын заңға сәйкес «кілтпен» орындайды. Өтініш қалдырыңыз — сізбен хабарласамыз.
