33 Егер жеке тұлғаның меншігінде тұрғын емес үй-жайлар болса, оларды жалға беру (мысалы, қойма ретінде) тиімді шешім болады. Қойманың болуы, әсіресе сауда саласында жұмыс істейтін ЖШС мен ЖК үшін өзекті. Сондықтан мұндай қызметке сұраныс бар. Ал жеке тұлға қойманы ЖШС-ға жалға беріп, өзі ЖК ретінде тіркелмей-ақ қоя ала ма? Мұндай жағдайда салықтар қалай төленеді? Және мүлік салығын меншік иесі ме, әлде жалға алушы ма төлеуі тиіс? Түсініп көрейік…
ҚР СК-ке жүгінейік.
ҚР СК 530-бабына сәйкес, егер объект кәсіпкерлік қызметте пайдаланылса (біздің жағдайда – жалға берілсе), жеке тұлға мүлік салығын есептеп, төлеуге және осы салық түрі бойынша салықтық есептілікті шағын бизнес субъектілеріне арналған арнайы режимдердегі ЖК үшін белгіленген тәртіппен ұсынуға міндетті.
Мұндай салық салу объектілеріне (ҚР СК 528-бабында көрсетілген) мыналар жатады (ҚР СК 520-бабы 6-тармағына сәйкес):
- тұрғын үйлер, ғимараттар;
- саяжай құрылыстары;
- гараждар, автотұрақ орындары;
- өзге де құрылыстар, ғимараттар, үй-жайлар, жеке тұлғалардың меншігіндегі;
- жеке тұлғалардың меншігіндегі жер телімдері.
Мұндай объектілерді (оның ішінде қойма ғимаратын) жалға беруден табыс алатын жеке тұлға салық органына 700.00 нысанын (Көлік құралдарына салынатын салық, жер салығы және мүлік салығы бойынша декларация) тапсыруға міндетті. Бұл нысан негізінен заңды тұлғалар мен ЖК үшін көзделгеніне қарамастан, ҚР СК 530-бабында көрсетілген объектілер бойынша (кәсіпкерлік қызметте пайдаланылатын) ЖК болып табылмайтын жеке тұлғалар да осы форма арқылы есеп береді.
ҚР СК 525-бабы 3-тармағының 3-тармақшасына сәйкес, мүлік салығы бойынша 700.00 нысаны объект орналасқан жердегі салық органына есепті жылдан кейінгі жылдың 31 наурызынан кешіктірмей ұсынылады.
Бұл ретте жеке тұлғаға міндетті түрде ЖК ретінде тіркелудің қажеті жоқ. Ол жалға алушымен қойма үй-жайын жалға беру туралы Азаматтық-құқықтық шарт (АҚШ) жасай алады. Бұл жағдайда жалға алушы – ЖШС немесе ЖК – салық агенті ретінде әрекет етеді: салықтар мен әлеуметтік төлемдерді есептеп, ұстап қалып, салық органына және қорларға аударады.
Егер жеке тұлға ЖК ретінде тіркелсе, онда барлық есеп-қисапты өзі жүргізуге тиіс болады.
Қарастырайық, егер жеке тұлға ЖК ашпай, жалға алушымен (ЖШС) АҚШ жасасса, қойманы жалға беруден түскен табыстан қандай төлемдер ұсталуы тиіс:
ЖТС (ИПН)
ҚР СК 353-бабы 2-тармағына сәйкес, ЖК болып табылмайтын жеке тұлғаның мүліктік табысынан басқа, АҚШ бойынша көрсетілген қызметтен түсетін салық салынатын табыстың мөлшері мынадай тәртіппен айқындалады:
- төлем көзінде салық салынуға жататын табыс сомасы (ағымдағы салық кезеңінде алынған);
- минус табыс түзету сомасы (ҚР СК 341-бабы 1-тармағы);
- минус міндетті зейнетақы жарналары (МЗЖ), ӘМСҚ жарналары және ҚР СК 346-бабы 1-тармағының 2), 3) тармақшаларында көрсетілген стандартты шегерімдер.
ЖТС мөлшері ҚР СК 320-бабы 1-тармағында белгіленген мөлшерлемені (10%) қолдану арқылы есептеледі.
МЗЖ және МЗЖР (ОПВ и ОПВР).
Әдетте АҚШ бойынша табыстардан салық агенті 10% мөлшерлеме бойынша МЗЖ ұстайды. Бірақ бұл үй-жайды жалға беру жағдайына қатысты емес.
Еңбек министрлігінің 27.03.2019 ж. №540763 (15.03.2019 ж.) сұрағына берген жауабына сәйкес, жеке тұлғамен жасалған мүлікті жалға беру шарты бойынша табыстан МЗЖ мен әлеуметтік аударымдар төленбейді.
Сондай-ақ 12.11.2018 ж. №520938 сұрағына жауапта: МЗЖ барлық азаматтардың табыстарынан ұсталады, бірақ АҚШ бойынша табыс егер оның мәні жұмыс/қызмет көрсету болса ғана есептеледі делінген. Ал жалға беру бойынша табыстан МЗЖ есептелмейді.
Ұқсас жауап 25.11.2020 ж. №653076 сұрағына берілген: жеке тұлғаның жалдау шарты бойынша алатын табысы МЗЖ есептеу мен төлеудің объектісі болып табылмайды.
Демек, жеке тұлғамен жасалған жалдау шарты бойынша табыстан МЗЖ ұсталмайды.
МЗЖР де АҚШ бойынша табыстан ұсталмайды.
ӘМСҚ жарналары (ВОСМС).
16.11.2015 ж. №405-V «Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру туралы» заңның 14-бабы 2-тармағы 8) тармақшасына және 4-тармағына сәйкес, салық агентімен АҚШ жасасқан жеке тұлғалар ӘМСҚ жарналарының төлеушілері болып табылады.
АҚШ бойынша табыс алатын жеке тұлғалар үшін ӘМСҚ жарналарын есептеу (ұстап қалу) және аудару – салық агентінің міндеті.
2024 жылы ӘМСҚ жарналарының мөлшерлемесі – табыс сомасының 2%.
Осылайша, егер жеке тұлға қойманы ЖШС немесе ЖК-ға (салық агентіне) жалға берсе, ол міндетті түрде ЖК ретінде тіркелмей-ақ қоя алады. Негіздеме – ҚР Кәсіпкерлік кодексінің 35-бабы 3-тармағы 1-тармақшасы.
Бірақ бұл жағдайда жалға алушымен АҚШ жасасу қажет, ал жалға алушы – салық агенті мынадай ұстауларды жасайды:
- ЖТС 10% (ҚР СК 353-бабына сәйкес, ӘМСҚ жарналары түрінде шегерім қолдануға болады);
- ӘМСҚ жарналары – 2%.
Жалға алу шарты бойынша табыстан МЗЖ және әлеуметтік аударымдар ұсталмайды.
Қойма үй-жайына мүлік салығын меншік иесі – жеке тұлға төлейді (жылына бір рет) және 700.00 нысаны бойынша есеп береді.
Егер сізге тәжірибелі бухгалтердің немесе заңгердің кеңесі қажет болса, сізге «Mybuh.kz» мамандары көмектеседі. Өтінім қалдырыңыз, біз сізбен жұмыс уақытында хабарласамыз.
