124 Акцизделетін тауарлар, соның ішінде темекі өнімдері, табысты салалардың бірі болып табылады. Сондықтан, әсіресе бөлшек саудамен айналысып жүрген шағын ЖК-лер ассортиментін кеңейтіп, сигарет сатуды ойластырады. Сигаретті бөлшек саудада сату басталғанда нені ескеру керек? Лицензия алу қажет пе? Қосымша есептілік нысандары пайда бола ма? Талдап көрейік.
Сигаретті бөлшек саудада сату үшін лицензия керек пе?
Қазақстанда темекі өнімдерін сату бірқатар заңдардың қолданылу аясында болады. Сигаретті бөлшек саудада сатуды бастағысы келетін ЖК келесі нормативтік құжаттардағы нормаларды ескеруі керек:
- 2003 жылғы 12 маусымдағы №439 «Темекі өнімдерінің өндірісін және айналымын мемлекеттік реттеу туралы» Заңы;
- 2014 жылғы 16 мамырдағы №202-V «Рұқсаттар және хабарламалар туралы» Заңы;
- 2002 жылғы 8 тамыздағы №345 «Қазақстан Республикасындағы баланың құқықтары туралы» Заңы;
- «Халық денсаулығы туралы» Кодекс;
- ҚР Салық кодексі.
«Мемлекеттік реттеу туралы...» Заңның 1-бабы 7-тармағына сәйкес, темекі өнімдері – темекі жапырағынан немесе темекі өсімдігінің басқа бөліктерінен толық немесе жартылай жасалған, темекіні шегуге, сору, шайнау, иіскеу немесе басқа тәсілдермен тұтынуға арналған өнімдер, оның ішінде қыздыру жүйесі немесе басқа да құрылғылар арқылы қолданылатын өнімдер.
«Рұқсаттар және хабарламалар туралы» Заңның 28-бабы 1-тармағы 16) тармақшасына сәйкес, лицензия тек темекі өнімдерін өндіру кезінде ғана қажет. Егер ЖК тек бөлшек саудамен айналысатын болса, лицензия алу талап етілмейді.
ҚР Салық кодексінің 88-бабы 1-тармағы 5) тармақшасына сәйкес, темекі өнімдерін өндірумен және көтерме саудасымен айналысатын тұлғалар ғана салық органына жекелеген қызмет түрлерін жүзеге асыратын салық төлеуші ретінде тіркелуі тиіс. Тек бөлшек саудада сататындарға мұндай тіркеу қажет емес.
Сондықтан, темекі өнімдерін бөлшек саудада сату алдында кәсіпкердің арнайы әрекет жасауы талап етілмейді.
Темекі өнімдерін сатудағы шектеулер
Лицензия талап етілмесе де, темекі өнімдерін бөлшек саудада сатушылар бірқатар шектеулерді сақтауы тиіс, өйткені олар тұтынушылардың денсаулығына зиян келтіреді.
«Баланың құқықтары туралы» Заңның 37-бабына сәйкес, темекі өнімдерін сатуға тыйым салынады:
- балалар тауарларын сататын сауда ұйымдарында;
- мәдениет мекемелерінде;
- балаларға арналған іс-шаралар кезінде.
«Халық денсаулығы туралы» Кодекстің 110-бабы 2-тармағына сәйкес, темекі өнімдерін сатуға тыйым салынады:
- 21 жасқа толмаған адамдарға;
- 18 жасқа толмаған сатушылар арқылы;
- ашық қораптардан немесе жеке данамен;
- сауда автоматтары немесе өзге электрондық/механикалық құрылғылар арқылы;
- денсаулық сақтау, білім беру, спорт және мәдениет ұйымдарында, стадиондарда;
- қаптамасында сәйкестендіру құралы жоқ болса;
- егер қаптамада 20 данадан аз сигарет болса;
- басқа тауарлармен жинақ ретінде;
- өзіне-өзі қызмет көрсету сөрелерінен;
- балалар тауарларын сататын сауда орындарында;
- ашық түрде көрсетіп, сөреге қойып сатуға;
- вокзалдарда, әуежайларда, порттарда, метро станцияларында, қонақүйлерде.
Темекі өнімдері тұрған сөре жабық болуы керек, ал сатып алушы ассортиментті арнайы тізімнен көреді. Тізімге қойылатын талаптар (Кодекстің 110-бабы 2-тармағы):
- өлшемі – 40×30 см;
- ақ фонда қара әріптер;
- әріптер бірдей өлшемде;
- бағасы көрсетілген, әліпби ретімен жасалған;
- суреттер мен графика болмауы тиіс.
Сонымен қатар, көзге көрінетін жерге «21 жасқа толмаған тұлғаларға темекі өнімдерін сатуға тыйым салынады» деген жазу және Денсаулық сақтау министрлігі бекіткен темекі шегудің зияны туралы ескерту ілу керек (Кодекстің 110-бабы 3-тармағы).
Салық кодексі бойынша талаптар
«Халық денсаулығы туралы» Кодекстің талаптарынан бөлек, темекі сатушылар ҚР Салық кодексінің нормаларын да сақтауы тиіс.
Темекі өнімдерінің айналымында тауарларға ілеспе жүкқұжаттар (СНТ) ресімделеді. СНТ-сыз немесе ережеге қайшы рәсімделген тауар айналымы мен тасымалына тыйым салынады.
Маркіленген темекі өнімдерін бөлшек саудада сатумен айналысатындар:
- ИС ЭСФ-қа тіркеліп, жеткізушіден келген СНТ-ны растауы керек;
- Маркілеу ақпараттық жүйесіне (ИС МПТ) тіркеліп, жеткізушіден келген жүкқұжаттарды растауы керек;
- ИС МПТ-ға тіркелген күннен бастап 21 күн ішінде қаптамалардағы штрих-кодты оқуға арналған сканер алып, оны ИС МПТ-мен ақпарат алмасуға дайындауы керек;
- Темекі өнімдерін айналымнан шығару туралы деректерді ИС МПТ-ға енгізуі керек (әр қорапты сканерлеу немесе ИС МПТ-ға шығару туралы хабарлама жіберу арқылы).
Егер ЖК бұрын бөлшек саудамен айналысқан болса және ОКЭД сәйкес келсе, сигарет сату үшін ОКЭД қоспауға болады. Егер басқа қызметпен айналысып келсе және енді темекі сатқысы келсе — тиісті ОКЭД қосу керек.
Сигарет сатуға байланысты салық есептілігінің қосымша нысандары жоқ. Жеңілдетілген режимдегі ЖК тек 910.00 нысанын тапсырады.
Талаптарды бұзғандағы жауапкершілік
Темекі өнімдерін сату ережелерін бұзған ЖК ҚР ӘҚБтК бойынша әкімшілік жауапкершілікке тартылады.
Жарнамаға тыйымды бұзу (ашық сөре, артық жазулар және т.б.) — ҚР ӘҚБтК 455-бабы 1-тармағы бойынша айыппұл:
- Жеке тұлғалар — 60 АЕК;
- Лауазымды тұлғалар — 80 АЕК;
- Шағын бизнес субъектілері — 120 АЕК;
- Орта бизнес субъектілері — 170 АЕК;
- Ірі бизнес субъектілері — 450 АЕК.
Кәмелетке толмағандарға сату — ҚР ӘҚБтК 133-бабы 1-тармағы бойынша айыппұл:
- Жеке тұлғалар — 15 АЕК;
- Шағын бизнес — 25 АЕК;
- Орта бизнес — 40 АЕК;
- Ірі бизнес — 100 АЕК.
133-бап бойынша хаттаманы полиция жасайды, ал істер мамандандырылған әкімшілік соттарда қаралады.
Осылайша, темекі өнімдерін сатуды жоспарлаған ЖК көптеген шектеулерді сақтауға және жаңа міндеттерді орындауға дайын болуы тиіс. Сондай-ақ, әр қорапты сканерлеу үшін DataMatrix штрих-код сканерін сатып алу қажет болады.
Егер сізге бизнес жүргізуге қатысты кез келген сұрақ бойынша тәжірибелі бухгалтердің, заңгердің немесе салық сарапшысының кеңесі қажет болса, Mybuh.kz мамандары көмектеседі. Өтінім қалдырыңыз, біз жұмыс уақытында хабарласамыз.
