358 Қазақстан салық төлеушілерін кезең-кезеңімен жалпыға бірдей декларациялау жүйесіне енгізді. 2025 жылы оған барлық қазақстандық салық төлеушілер қатысады, жеке тұлғалардан басқа (алайда олардың кейбірі де есеп беруге тиіс болады). Табыс пен мүлікті декларациялаудың мақсаты, кім, қашан және қандай түрде есептілікті тапсыруы керек және бұл міндетті орындамаған жағдайда не болатыны туралы төменде айтып өтеміз…
Жалпыға бірдей декларациялау дегеніміз не?
Жалпыға бірдей декларациялауды енгізудің мақсаты – табыс пен мүліктің ашықтығын қамтамасыз ету, көлеңкелі экономика және сыбайлас жемқорлықпен күрес. Табыс ашықтығы салық салынбаған табыстар көлемін азайту арқылы бюджетке қосымша түсімдерді қамтамасыз етеді, яғни ЖТС бойынша салық базасын кеңейтеді.
Жалпыға бірдей декларациялау – ауқымды әрі күрделі міндет болғандықтан, ол 2021-2025 жж. кезеңінде кезең-кезеңімен енгізілді. Бастапқыда 2025 жылдан бастап барлық жеке тұлғалар да декларация тапсырады деп жоспарланған еді. Алайда кейіннен жеке тұлғалар үшін міндетті декларациялау енгізілмей, бұл міндет тек белгілі бір санаттағы жеке тұлғаларға ғана қалдырылды. Сондай-ақ жеке тұлғалар декларациялау жүйесіне ерікті түрде кіре алады.
2025 жылы кім декларация тапсыруға міндетті?
2025 жылы декларация тапсыру міндеті жалпыға бірдей декларациялау жүйесіне бұрыннан кірген барлық санаттағы тұлғаларға жүктеледі:
- жауапты мемлекеттік лауазымдарды атқаратын тұлғалар және олардың жұбайлары;
- мемлекеттік мекеме қызметкерлері және олардың жұбайлары;
- компаниялардың басшылары, құрылтайшылары, қатысушылары және олардың жұбайлары.
Форма 250.00 тапсыру міндеті сондай-ақ жеке кәсіпкерлерге және олардың жұбайларына да қатысты, соның ішінде 2025 жылы «әрекетсіз» мәртебесі бар ЖК-лерге, сондай-ақ дәл осындай мәртебедегі ЖШС басшыларына (құрылтайшыларына). Нақты қызметтің болмауына қарамастан, оларға және олардың жұбайларына да жалпыға бірдей декларациялау бойынша салық есептілігін тапсыру қажет. Бұл барлық ЖК және заңды тұлғалар декларацияланатынына байланысты, олар ҚР ҚМ МКК базасында тіркелген бе, жоқ па, белсенді ме немесе белсенді емес пе, оған қарамастан.
Әрекетсіз деп танылған салық төлеушілер туралы ақпарат, соның ішінде олардың басшылары туралы мәліметтер, kgd.gov.kz порталында «Электрондық сервистер» – «Бизнеске көмек» – «Сенімсіз салық төлеушілер тізімі» – «Әрекетсіз деп танылған салық төлеушілер тізімі» бөлімінде орналастырылады.
Сондай-ақ салық органдары екінші деңгейлі банктердің мобильді қосымшалары арқылы кәсіпкерлердің әрекетсіздер тізімінде тұрғаны туралы push-хабарламалар жібереді.
Декларацияны қай формада тапсыру керек және ф.250.00 мен ф.270.00 айырмашылығы неде?
Жалпыға бірдей декларациялау аясында екі формадағы декларациялар тапсырылады:
- Активтер мен міндеттемелер туралы декларация (Форма 250.00) – жалпыға бірдей декларациялау жүйесіне алғаш кірген жылы бір рет тапсырылады;
- Табыс пен мүлік туралы декларация (Форма 270.00) – жыл сайын тапсырылады.
Активтер мен міндеттемелер туралы декларацияда (жүйеге кірген кезде тапсырылатын) көрсету қажет:
- шетелде жылжымалы және жылжымайтын мүліктің болуы;
- шетелдік банктердегі банктік шоттардағы ақша;
- Қазақстаннан тыс құрылған заңды тұлғаның жарғылық капиталындағы үлес;
- бағалы қағаздардың, инвестициялық алтынның, 10 000 АЕК-тен асатын ақшаның болуы және т.б.;
- меншік құқығындағы өзге де мүлік.
Бұл форма – тұлғаның декларациялау жүйесіне кірген күнгі ақшалай қаражаттары мен мүлкінің «кіру қалдығы». Ол жүйеге кірген күнге жинақталған активтер мен міндеттемелерді бекіту үшін ұсынылады. ҚР аумағындағы жылжымайтын мүлік пен көлік құралдары туралы деректер салық базасында бар, сондықтан оларды декларацияда көрсету қажет емес. Тек шетелдегі мүлік көрсетіледі (бар болса).
Келесі жылдары басқа формадағы декларацияда (ф.270.00) жыл ішінде алынған табыстар мен жыл ішінде сатып алынған мүлік туралы мәліметтер көрсетіледі: алынған табыстар, салық шегерімдері, бағалы қағаздар, 1 000 АЕК-тен асатын шетелдік банктердегі ақшалар, сатып алынған немесе сатылған мүлік және т.б., сондай-ақ сатып алу көздері.
Яғни, егер тұлға жалпыға бірдей декларациялау жүйесіне алғаш рет кірсе, ол Активтер мен міндеттемелер туралы декларацияны (Форма 250.00) тапсырады. Келесі жылдары – Табыс пен мүлік туралы декларацияны (Форма 270.00) тапсырады.
Егер ЖК немесе ЖШС 2024 жылы тіркелсе, онда 2025 жылы ЖК және заңды тұлға басшылары (құрылтайшылары) және олардың жұбайлары ф.250.00 тапсыруға міндетті, ал 2026 жылы – 2025 жыл үшін ф.270.00 тапсыру керек. Бірақ 2025 жылдан бастап ЖК және олардың жұбайлары ф.270.00 тапсырудан босатылады.
Декларацияны қандай мерзімде тапсыру керек?
ҚР СК 633-бабына сәйкес, ф.270.00 жыл сайын есепті салық кезеңінің 31 желтоқсанына жағдай бойынша, активтер мен міндеттемелер туралы декларацияны (форма 250.00) тапсырған жылдан кейінгі жылдан бастап тапсырылады. Есептілікті ҚР СК 630-бабы 1-тармағында көрсетілген тұлғалар тапсырады.
Ф.250.00-ды тұрғылықты (тұратын) жері бойынша салық органына 15 қыркүйектен кешіктірмей (қағаз және электронды түрде) тапсыру қажет.
Ф.270.00 да тұрғылықты (тұратын) жері бойынша дәл осы мерзімдерде тапсырылады.
Декларацияны онлайн қалай тапсыруға болады?
Жалпыға бірдей декларациялау аясында ф.250.00 және ф.270.00 декларацияларын қағаз түрінде (салық органына, ХҚО-ға немесе пошта арқылы) немесе электронды түрде тапсыруға болады.
Электронды түрде есептілікті тапсыруға болады:
- Egov.kz порталында;
- eGov-mobile қосымшасында;
- «Салық төлеушінің кабинеті» арқылы;
- «e-Salyq Azamat» мобильді қосымшасында;
- банктердің мобильді қосымшаларында (мысалы, Kaspi);
- "Mybuh.kz" сервисі арқылы.
Egov.kz порталында декларацияны тапсыру үшін:
- порталға авторизациядан өту;
- «Басты бет», «Азаматтарға», «Кеден және салықтар», «Салық салу» бөлімдеріне өту;
- «Декларацияны тапсыру (ф.250.00)» немесе «Жеке тұлғаның табыс пен мүлік туралы декларациясын қабылдау (ф.270.00)» қызметін таңдау;
- «Қызметке онлайн тапсырыс беру» батырмасын басып, декларацияны толтыру және оны ЭЦҚ арқылы қол қою.
Декларацияны толтырғанда нені ескеру керек?
Табысы жалпыға бірдей декларациялауға жататын тұлғалар қолма-қол ақша туралы да есеп беруге міндетті. Мысалы, ф.250.00-да С бөлімі «Қолма-қол ақша туралы мәліметтер, 10 000 АЕК-тен аспайтын сома» қарастырылған. Бұл бағанда декларанттағы қолма-қол ақша сомасы, бірақ 10 000 АЕК-тен аспайтын мөлшер көрсетіледі.
ҚР СК 631-бабы 1-тармағының 2) тармақшасына сәйкес, активтер мен міндеттемелер туралы декларацияда (ф.250.00) Қазақстанда және оның шегінен тыс жерлерде қолма-қол ақша түріндегі мүліктің болуы туралы ақпарат декларация тапсырылған жылдың алдындағы жылдың 31 желтоқсанына қолданыстағы 10 000 АЕК шегінде көрсетіледі. Яғни, 2025 жылы 31.12.2024 ж. қолданыстағы АЕК мөлшерін қолдану қажет.
Бұл ретте, жеке тұлғаның «артық» қолма-қол ақшасын банктік есепшотқа орналастыру міндеті туралы норма ҚР СК-да жоқ. Жалпы алғанда, ҚР СК жеке тұлғалардың қолма-қол ақшаны сақтау тәртібін немесе тәсілін реттемейді.
Яғни, егер жеке тұлғаның қолма-қол ақшасы 10 000 АЕК-тен асса, ф.250.00-да ол ең көбі 10 000 АЕК көрсетеді, ал қалған қаражат декларацияға енгізілмейді. Қалғанын жеке тұлға өз қалауы бойынша – банкте, үйде немесе кез келген басқа жерде сақтай алады.
Декларацияны тапсырмағаны үшін қандай жауапкершілік көзделген?
Егер тұлға декларацияны мерзімінде тапсыру міндетін орындамаса не болады?
ҚР ӘҚБтК 272-бабы 1-тармағына сәйкес, бірінші рет салық органдары ескерту жасайды. Декларацияда алғаш рет толық емес немесе дұрыс емес мәліметтер көрсетілсе де, ескерту беріледі (ҚР ӘҚБтК 272-бабы 2-1-тармағы).
Егер декларация екінші рет мерзімінде тапсырылмаса, жеке тұлғаға 15 АЕК мөлшерінде айыппұл салынады (ҚР ӘҚБтК 272-бабы 2-тармағы).
Қайтадан қате тапсырылған декларация үшін айыппұл мөлшері – 3 АЕК (ҚР ӘҚБтК 272-бабы 2-2-тармағы).
Сондай-ақ, 01.07.2021 ж. бастап мемлекеттік қызметшілерге және оларға теңестірілген тұлғаларға шетел банктерінде қолма-қол ақша мен құндылықтарды сақтау, шоттар мен депозиттер ашу және иеленуге тыйым салынғанын еске саламыз (18.11.2015 ж. №410-V «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы» заңның 12-бабы 1-тармағының 5) тармақшасы). Тыйымды бұзған жағдайда мемлекеттік қызметші жұмыстан босатылады.
Егер сіз ф.250.00 немесе ф.270.00 декларациясын тапсыруға тапсырыс бергіңіз келсе, төмендегі формада өтінім қалдырыңыз.
