399 Халық арасында мұраға ие болған кезде т.н. «мұрагерлік салығын» төлеу керек деген жаңсақ пікір бар. Бұл рас па? Қарастырайық.
Бірден айтайық: мұраға кірген кезде мұрагерлер ешқандай салық төлемейді. Яғни Қазақстанда «мұрагерлік салығы» деген ұғым жоқ.
Бірақ егер мұрагер мұраға қалған жылжымайтын мүлікті сатуды жоспарласа, оған құн өсімінен (ИПН) салық төлеуге тура келеді. Бұл міндет әрқашан емес, тек мына екі шарт бір мезгілде орындалғанда ғана туындайды:
- меншік құқығын тіркеуден бастап сату сәтіне дейін 1 жылдан аз уақыт өтсе;
- сату құны тіркеу сәтінде мүлікке берілген бағадан жоғары болса (яғни құн өсімі бар болса).
Егер бұл шарттардың екеуі де орындалмаса немесе тек біреуі орындалса – мұрагерде ешқандай салық міндеттемесі туындамайды.
Мысалы, құн өсімі бар, бірақ меншік құқығын тіркегеннен 1 жылдан көп уақыт өтсе – ИПН төлеу міндеті жоқ. Егер 1 жылдан аз уақыт өтсе, бірақ құн өсімі болмаса – ИПН төлеу де қажет емес.
ҚР СК 331-бабына сәйкес, құн өсімінен түскен табыс – мүлікті өткізу бағасы мен меншік құқығы туған күнгі мүліктің нарықтық құны арасындағы оң айырмашылық болып табылады.
Меншік құқығы туған күнгі нарықтық құн бағалау актісінің негізінде анықталады (оны мұрагер кез келген бағалау компаниясынан өзі тапсырыс беруі тиіс).
Егер нарықтық құн анықталмаса, онда есепке салық органының тиісті салық кезеңінің 1 қаңтарындағы мүлік салығын есептеу үшін айқындаған құны алынады.
Яғни мұрагерлікке кіріп, кейін мұраны тез арада сатқысы келетін мұрагер меншік құқығын тіркеу күніне бағалау актісін рәсімдетуі қажет. Назар аударыңыз: мұрагерлікке кіру күні мен пәтердің мұрагер атына тіркелген күні – әртүрлі күндер. Маңызы бар күн – пәтер «Азаматтарға арналған үкімет» мемлекеттік корпорациясының базасында мұрагер атына тіркелген күн.
Бағалау актісін алғаннан кейін пәтерді актіде көрсетілген құннан жоғары бағамен сатуға болады. Егер сату тіркеуден кейін 1 жылдан аз мерзімде өтсе – құн өсімінен 10% мөлшерінде ИПН төлеу және келесі жылдың 15 қыркүйегіне дейін 270.00 нысаны бойынша декларация тапсыру қажет.
Егер сату 1 жылдан көп уақыт өткен соң өтсе – ештеңе төлеу қажет емес.
Мысал:
2025 ж. наурыз айында мұраға қалған пәтерге меншік құқығы тіркелді, құны – 20 000 000 тг. Мұрагер бағалау актісін рәсімдетті, ол осы соманы растады.
2025 ж. сәуірде мұрагер пәтерді 21 000 000 тг-ге сатты. Құн өсімі – 1 000 000 тг. Екі шарт та орындалғандықтан (құн өсімі бар және сату тіркеуден кейін 1 жылдан аз мерзімде өтті), құн өсімі сомасынан ИПН төлеу қажет.
1 000 000 *10% = 100 000 тг (2026 ж. 25.09-ға дейін).
Бұған дейін 2026 ж. 15.09-ға дейін 270.00 нысаны бойынша декларация тапсыру қажет.
Егер мұрагер бағалау актісін рәсімдетпесе, онда пәтер құнын «Азаматтарға арналған үкімет» бағалайды, ал ол нарықтық бағадан әлдеқайда төмен болады. Мысалы, 12 000 000 тг. Сонда 1 жылдан аз уақыт ішінде сатылған жағдайда мұрагер мынаны төлеуі тиіс болады:
20 000 000 – 12 000 000 = 8 000 000 тг (құн өсімі)
8 000 000 *10% = 800 000 тг (ИПН).
Көріп тұрғанымыздай, егер мұрагер пәтерді тез сатқысы келсе, бағалау актісін рәсімдеу оның өз мүддесіне сай.
Егер сізге өз жағдайыңызға қатысты кеңес қажет болса, салықты үнемдеуге «Mybuh.kz» мамандары көмектеседі. Біз жағдайды зерттеп, сізге заңды түрде қалай аз салық төлеуге болатынын ұсынамыз. Өтініш қалдырыңыз, біз сізбен жұмыс уақытында хабарласамыз.
