30 Соңғы уақытта бизнес релокациясы кеңінен танымал бола бастады. Көптеген ресейлік компаниялар бизнесін толығымен Қазақстанға көшіруде немесе еліміздің аумағында филиалдар мен өкілдіктер ашуда. Компанияны бірден шетелге көшіруге бәрі бірдей дайын емес, ал өкілдік ашу – Қазақстандағы бизнесті жүргізу шындығы мен салықтық ерекшеліктерімен тәжірибе жүзінде танысудың тамаша тәсілі. Бұл материалда ресейлік компания өкілдігін Қазақстанда қалай ашуға болатынын және ол үшін не қажет екенін айтып береміз…
Өкілдік деген не және ол филиалдан несімен ерекшеленеді?
Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінің 43-бабына сәйкес, компания өзінің тұрақты орналасқан жерінен тыс жерде филиалдар, өкілдіктер және басқа да оқшауланған бөлімшелер құруға құқылы.
43-баптың 1-тармағына сәйкес, филиал — заңды тұлғаның орналасқан жерінен тыс орналасқан және оның барлық немесе бірқатар функцияларын, соның ішінде өкілдік функцияларын жүзеге асыратын оқшауланған бөлімшесі.
Ал өкілдік — заңды тұлғаның орналасқан жерінен тыс орналасқан және оның мүдделерін білдіру мен қорғау, сондай-ақ оның атынан мәмілелер мен басқа да заңды әрекеттер жасау функцияларын орындайтын бөлімше (43-баптың 2-тармағы).
Оқшауланған құрылымдық бөлімше деп заңды тұлғаның кейбір функцияларын орындайтын тұрақты жұмыс орындары бар аумақтық тұрғыдан оқшауланған бөлімше танылады. Жұмыс орны бір айдан астам мерзімге құрылса, ол тұрақты болып есептеледі.
Қазақстанда заңды тұлғалардың филиалдары мен өкілдіктерін ашу келесі нормативтік құқықтық актілермен реттеледі:
- 1995 жылғы 17 сәуірдегі №2198 «Заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркеу және филиалдар мен өкілдіктерді есептік тіркеу туралы» Заң;
- 1998 жылғы 22 сәуірдегі №220-I «Серіктестіктер туралы...» Заң;
- ҚР Азаматтық кодексі;
- ҚР Кәсіпкерлік кодексі.
1995 жылғы 17 сәуірдегі №2198 Заңның 3-бабына сәйкес, Қазақстан Республикасының аумағында орналасқан заңды тұлғалардың филиалдары мен өкілдіктері заңды тұлға мәртебесін алмай есептік тіркеуге жатады.
Азаматтық кодекстің 43-бабының 3-тармағы да осыны бекітеді: филиалдар мен өкілдіктер заңды тұлға болып табылмайды, оларды құрған заңды тұлға оларға мүлік береді және олар бекітілген ережелер негізінде әрекет етеді.
Филиал мен өкілдік ұғымдары ұқсас болып көрінгенімен, олар маңызды айырмашылықтарға ие. Айырмашылық олардың орындайтын функцияларының сипаты мен көлемінде.
Филиал компанияның келесі функцияларын орындай алады:
- өндірістік функциялар;
- сауда функциялары;
- экспедиторлық қызмет;
- жабдықтау және өткізу функциялары;
- заңды тұлғаның атынан мәмілелер жасау (өкілеттілік шегінде);
- соттар мен мемлекеттік органдарда заңды тұлғаның мүдделерін білдіру.
Өкілдік шектеулі сипаттағы қызмет атқарады: ол өндірістік және коммерциялық қызметпен айналыспайды, тек бас компанияның мүдделерін білдіреді және оларды қорғайды. Оның функциялары келесілер болуы мүмкін:
- жергілікті нарықты маркетингтік зерттеу;
- жалға берушілермен, дистрибьюторлармен келіссөздер жүргізу;
- тапсырыстарды қабылдау және оларды бас компанияға беру.
Егер ресейлік компанияның логистикалық жүйесі жақсы жолға қойылған және Қазақстанда жеке қойма ұстау қажет болмаса, өкілдік ашу – жергілікті нарықты аз шығынмен қамтудың жақсы шешімі.
Ресейлік компанияның Қазақстанда өкілдік ашуы үшін қандай құжаттар қажет?
Өкілдік (немесе филиал) ашу үшін келесі мәліметтерді анықтау қажет:
- өкілдіктің толық атауы;
- өкілдіктің заңды мекенжайы;
- өкілдік басшысының ТАӘ (паспорт көшірмесі және қазақстандық ЖСН қажет);
- негізгі экономикалық қызмет түрінің коды (ЖКЭК);
- қызметкерлердің шамамен саны;
- өкілдік есепшоты ашылатын қазақстандық банк және валюта түрлері.
Тіркеу кезінде өкілдіктің мекенжайын құжат жүзінде растау қажет. Егер кеңсе заңды тұлғадан немесе ЖК-дан жалға алынатын болса, тіркеуші органға (ҚР Әділет министрлігі) жалға алу шарты ұсынылады. Егер меншік иесі – жеке тұлға болса, нотариалды куәландырылған келісімі қажет. Сондықтан ең алдымен кеңсе іздеуді бастау керек.
Сондай-ақ болашақ басшыға қазақстандық ЭЦҚ қажет болады, ол ЖСН алғаннан кейін рәсімделеді.
ЖСН деген не және оны қалай алуға болатыны туралы мына жерден оқыңыз.
ЭЦҚ-ны онлайн қалай алуға болатынын мына жерден біліңіз.
Қажетті құжаттар тізімі:
- Шетелдік компанияның өкілдік ашу туралы шешімі немесе үзінді көшірмесі;
- Компанияның жарғысы, құрылтай шартының нотариалды куәландырылған көшірмелері және қазақ немесе орыс тіліне нотариалды аудармасы;
- Мемлекеттік тіркеу туралы куәлік, статистикалық карточка көшірмесі;
- Өкілдік басшысы мен құрылтайшылардың паспорт көшірмелері;
- Коммерциялық тізілімнен заңдастырылған үзінді немесе басқа да шетелдік заңды тұлға екенін дәлелдейтін құжат, нотариалды аудармамен;
- Ресейлік заңды тұлға үшін — ЕГРЮЛ-дан үзінді көшірме;
- Салық тіркеуі туралы куәлік (РФ);
- Өкілдік басшысына берілген сенімхат;
- Өкілдік туралы ереже (3 данада, қазақ және орыс тілдерінде);
- Кеңсе жалдау шарты немесе үй иесінің нотариалды келісімі (жеке тұлға болған жағдайда).
Өкілдік туралы ережеде келесі мәліметтер көрсетілуі тиіс:
- өкілдіктің атауы мен мекенжайы, оны құрған шетелдік компания туралы мәлімет;
- өкілдіктің қызмет ету мерзімі;
- өкілдікті құру мақсаты мен өкілеттіктері;
- басқару тәртібі және лауазымды тұлғаларды тағайындау;
- өкілдік қызметін тоқтату және мүлікті бас кеңсеге беру тәртібі.
Өкілдік басшысы ретінде ҚР азаматы да, шетел азаматы да тағайындала алады. Шетелдік азаматқа рұқсат алу талап етілмейді, бірақ ол ЖСН алуы тиіс. Егер басшы – ҚР азаматы болса, ЖСН автоматты түрде берілген.
Құжаттар пакеті дайын болғаннан кейін, оларды ҚР Әділет министрлігіне ұсыну қажет. Өтініш халыққа қызмет көрсету орталықтары (ХҚКО) арқылы немесе онлайн egov.kz порталы арқылы беріледі. Өтінішке болашақ өкілдік басшысы қол қойып, компанияның мөрі қойылады.
Маңызды: егер құжаттар онлайн түрде берілсе, әр құжат pdf форматында жеке файлда сканерленуі тиіс.
Қазақстанда өкілдікті тіркеу қанша тұрады?
Өтінішпен бірге тіркеу алымы төленгені туралы түбіртек қоса беріледі.
Алым мөлшері компанияның Қазақстан заңнамасындағы субъектілердің қандай санатына жататынына байланысты. Бұл критерийлер ҚР Кәсіпкерлік кодексінің 24-бабында белгіленген.
24-бапқа сәйкес кәсіпкерлік субъектілері:
1. Микро;
2. Шағын;
3. Орта;
4. Ірі.
2025 жылғы санаттар мен шектер:
|
№ |
Категория |
Орташа жылдық жұмысшылар саны |
Орташа жылдық табыс (АЕК) |
Табыс (теңге) |
|
1 |
Микро |
15 |
30 000 |
117 960 000 |
|
2 |
Шағын |
100 |
300 000 |
1 179 600 000 |
|
3 |
Орта |
101–250 |
300 001 – 3 000 000 |
1,179 млрд-тан жоғары |
|
4 |
Ірі |
250+ |
3 000 000+ |
11,796 млрд-тан жоғары |
Анықтама: 2025 ж. 1 АЕК = 3 932 теңге.
24-баптың 4-тармағына сәйкес кейбір қызмет түрлері бойынша жұмыс істейтіндер шағын бизнес субъектісі ретінде танылмайды, мысалы:
- есірткі және психотроптық заттар айналымы;
- акциздік өнім өндірісі;
- астық сақтау;
- лотерея;
- құмар ойындар;
- радиоактивті материалдар айналымы;
- банк және сақтандыру (агенттерден басқа);
- аудит;
- бағалы қағаздар нарығы;
- кредиттік бюро;
- күзет;
- қару айналымы.
Осындай салаларда жұмыс істейтін компаниялар орта немесе ірі бизнеске жатады.
Тіркеу алымы:
- Шағын және орта бизнес субъектілері үшін — тегін;
- Ірі бизнес субъектілері үшін — 6,5 АЕК.
Компанияны тіркеу бағасы туралы толығырақ мына жерден оқыңыз.
Өкілдікті онлайн қалай тіркеуге болады?
Екі жол бар:
1. ХҚКО-ға барып құжат тапсыру;
2. egov.kz порталында онлайн.
Ыңғайлысы – онлайн тіркеу. Ол үшін:
- ЖСН алу;
- Egov.kz жүйесіне қазақстандық телефон нөмірін тіркеу;
- ЭЦҚ алу;
- Қажетті құжаттарды pdf форматында сканерлеу.
Содан соң Egov.kz порталында «Заңды тұлғаларды тіркеу / Бизнесті тіркеу» қызметін таңдау керек.
Тіркеу қызметі шеңберінде:
- өкілдік тіркеледі;
- банк шоты ашылады;
- қызметкерлерді жазатайым оқиғалардан міндетті сақтандыру шарты жасалады.
Өтініштің мәртебесін жеке кабинеттен бақылауға болады. Мерзім: 1 жұмыс күні (МСБ үшін — 1 сағат).
Тіркеу аяқталғаннан кейін:
- өкілдікке БСН беріледі;
- есепке алу анықтамасы беріледі.
Оны egov.kz порталынан арнайы мемлекеттік қызмет арқылы алуға болады.
Құжатта көрсетіледі:
- берілген күні;
- БСН;
- тіркеу күні;
- өкілдік атауы мен мекенжайы;
- өкілдікті құрған компания туралы мәлімет.
Құжат тегін беріледі.
Салық салу тәртібі қандай?
Тіркеумен бір мезгілде өкілдік салықтық есепке де алынады.
Қазақстан заңнамасында өкілдік — заңды тұлғаның құрылымдық бөлімшесі ретінде, яғни салық төлеуші және салық агенті ретінде танылады (ҚР Салық кодексі, 1-бап, т.26, 53, 57).
Өкілдік өз бетінше салық төлей алуы үшін:
- Компания өкілдікке осындай өкілет беретін шешім қабылдауы тиіс;
- Бұл өкілет өкілдік туралы ережеде көрсетілуі керек;
- ҚР салық органына жазбаша хабарлама берілуі тиіс.
Коммерциялық қызмет жүргізуге құқығы жоқ өкілдік келесі салықтарды төлей алады:
- Жеке табыс салығы (табыс көзінен);
- Әлеуметтік салық;
- Көлік салығы;
- Жер салығы;
- Мүлік салығы;
- Тіркеу алымдары;
- Жер учаскесін пайдаланғаны үшін төлем;
- Қоршаған орта эмиссиясы үшін төлем;
- Мемлекеттік баждар;
- Сыртқы жарнама үшін төлем.
Жалақыдан:
- Міндетті зейнетақы жарналары;
- Жұмыс берушінің жарналары;
- Әлеуметтік аударымдар;
- Міндетті медициналық сақтандыру жарналары ұсталады.
Өкілдік бас кеңседен қаражат алса, ол корпоративтік табыс салығын (КТС) есептеп, 100.00 нысан бойынша есеп береді.
Салықтық және әлеуметтік берешек өкілдік иесі — заңды тұлғаның есебінен өтеледі. Өкілдікке осындай міндет жүктелсе де, жауапкершілік бас компанияда қалады.
Айта кету керек, Қазақстан мен Ресей арасында қосарланған салық салуды болдырмау туралы Конвенция бар. Бұл Конвенция өкілдікке салық салудың кейбір аспектілерінен босатылуға мүмкіндік береді (ҚР СК 666–674-баптар).
Mybuh.kz мамандары сізге көмектеседі
Егер сізге ресейлік компания өкілдігін Қазақстанда тіркеу қажет болса – «Mybuh.kz» бұл процесті толығымен өз мойнына алады. ЖСН, ЭЦҚ, құжаттар дайындау, тіркеу – барлығы бізде.
Тіркеуден кейін кадрлық және бухгалтерлік аутсорсинг қызметтерін де ұсынамыз: есеп жүргізу, есеп тапсыру, заңнама талаптарын сақтау – бәрін бізге сеніп тапсырасыз.
Қосымша ақпарат алу үшін өтінім қалдырыңыз – кеңес беруге дайынбыз.
