99 Сынақ мерзімі (әдетте ол 3 айды құрайды) жұмыс беруші мен қызметкерге бірін-бірі өзара бағалауға және жұмыс берушіні қызметкердің кәсіби сапалары қанағаттандыра ма, ал жұмыс жағдайлары мен төлем – қызметкерді қанағаттандыра ма, соны шешуге мүмкіндік береді. Осы ретте сынақ мерзімі аяқталғаннан кейін жұмыс беруші кәсіби сапалары қанағаттандырмаған қызметкерді өзіне салдары болмай-ақ жұмыстан босата алады. Ал қызметкер, өз кезегінде, өз еркімен жұмыстан шыға алады. Бірақ сынақ мерзімі әлі аяқталмаған болса да, қызметкерге бұл компания ұнамайды деп шешсе, ол жағдайда міндетті түрде бір ай жұмыс істеп беруі тиіс пе? Жай ғана жұмыс берушіні ауызша ескертіп, жұмысқа шықпай қоюға бола ма?
Қазақстан Республикасының Еңбек кодексіне жүгінейік.
Сынақ мерзімін белгілеу қызметкермен жасалған еңбек шартында көрсетілуі мүмкін. Мұндай мүмкіндік Еңбек кодексінің 36-бабында көзделген. Сынақ мерзімінің басталуы еңбек шартында көрсетілген жұмыс басталған күннен басталады.
Еске саламыз, Еңбек кодексінің 33-бабына сәйкес, еңбек шарты жазбаша түрде кемінде 2 дана болып жасалады. Олардың бірі міндетті түрде қызметкерде сақталады. Қызметкерді өзінің еңбек функциясын орындауға еңбек шарты жасалғаннан кейін ғана жіберуге рұқсат етіледі. Олай болмаған жағдайда жұмыс берушіге айыппұл салынады (ӘҚБтК 86-бабы).
Еңбек кодексінің 56-бабына сәйкес, қызметкер өз еркімен жұмыстан шығуға құқылы, ол туралы жұмыс берушіні кемінде бір ай бұрын хабарлауы тиіс. Бұл ретте еңбек шартында екі тарапты да қанағаттандыратын болса, одан да ұзақ мерзім белгіленуі мүмкін.
Еңбек шартын белгіленген мерзімінен бұрын (мүлдем жұмыс істемей немесе қысқартылған мерзімде) жұмыс берушінің жазбаша келісімімен бұзуға болады.
Тағы бір нұсқа: егер жұмыс беруші еңбек шартының шарттарын орындамаса (жағдай жасамаған, жалақыны кешіктірген немесе мүлде төлемеген және т.б.). Бұл жағдайда қызметкер жұмыс берушіге шарт талаптарының орындалмағаны туралы жазбаша хабарлама жібере алады, егер жұмыс беруші 7 жұмыс күні ішінде бұзушылықтарды жоймаса, қызметкер жұмыс берушіні жұмыстан шығатыны туралы хабарлап, заңды негізде тек 3 жұмыс күні ғана істеп, жұмыстан шыға алады.
Қызметкердің сынақ мерзімінде болуы оны ҚР Еңбек кодексін сақтау міндетінен босатпайды. Еске саламыз, еңбек заңнамасының нормаларын жұмыс берушілер де, қызметкерлер де сақтауға міндетті. Сондықтан жұмыс берушіні ауызша ескертіп, жұмысқа шықпай қоюға немесе толыққанды жұмыс істемей-ақ жұмыстан шығуға болмайды, тіпті сынақ мерзімінде болса да. Бұл жағдайда жұмыс беруші қызметкерді жұмыстан «қызметке себепсіз келмегені үшін» (прогул) босата алады.
Өз беделін түсіріп алмау үшін қызметкер жұмыстан шығатынын жұмыс берушіге жазбаша түрде хабарлап, хабарлағаннан кейін белгіленген мерзімде жұмыс істеп беруі тиіс.
Егер сіз еңбек дауына қатысушы болсаңыз, өз құқықтарыңызды қорғауға сізге «Mybuh.kz» мамандары көмектеседі. Өтініш қалдырыңыз, біз сізбен жұмыс уақытында хабарласамыз.
