44 Салықтық аудит пен қаржылық аудиттің айырмашылығы неде?
Аудиттің көптеген түрлері бар: қаржылық, операциялық, инвестициялық және т.б. Бірақ олардың ішінде салықтық аудит ерекше орын алады.
Егер қаржылық және өзге де аудит түрлері (егер компания «Аудиторлық қызмет туралы» заңның 5-бабы бойынша міндетті аудитке жатпайтын болса) ерікті негізде жүргізіліп, олардың нәтижесі ұсыныстық сипатта болса, салықтық аудит Қазақстанда әлдеқайда қатаң ережелермен байланысты.
Салықтық аудит бойынша қорытындыны ҚР ҚМ Мемлекеттік кірістер комитеті салық төлеушіні тексеру барысында талап ете алады (ҚР Салық кодексінің 60-бабы негізінде).
СК 60-бабы 2-тармағына сәйкес, егер заңды тұлға-резидент таратылу туралы шешім қабылдаса, ал жеке кәсіпкер қызметін тоқтату туралы шешім қабылдаса, онда олар келесі құжаттарды салық органына тапсыруға міндетті:
1. Қызметті тоқтату туралы салықтық өтініш;
2. Таратуға арналған салықтық есептілік;
3. Салықтар бойынша аудиттің қорытындысы;
4. Бақылау-кассалық машинасын есептен шығару туралы өтініш.
Сондай-ақ салық төлеушінің өзі де мұндай аудитті бастама ретінде бастай алады. Бірақ екі жағдайда да салықтық аудиттің нәтижесі – салық міндеттемелерінің дұрыстығын көрсету. Демек, есептегі қателіктер немесе сапасыз аудит – бұл айыппұлдарға, салықтарды қосымша есептеуге, өсімпұлға немесе компанияны жеңілдетілген тәртіппен тарату мүмкіндігінің жоғалуына әкелуі мүмкін.
???? Қаржылық аудит – сыртқы пайдаланушылар үшін есептің дұрыстығын тексеру
???? Салықтық аудит – Салық кодексінің талаптарына сәйкестігін тексеру
Салықтық аудиттің басты мақсаты – салық комитетіне дейін қателерді тауып, түзету
СК 138-бабы 2-тармағына сәйкес, Қазақстанда салықтық тексерулерді тек салық органдары жүргізе алады. Алайда 139-баптың 2-тармағына сәйкес, арнайы білім мен дағдылар қажет болған жағдайда салық органы тексеруге тиісті мамандарды тарта алады, оның ішінде аудиторларды да. Мұндай маманның қорытындысы салықтық тексеру актісіне тіркеледі.
Көп жағдайда салықтық аудитті салық төлеуші өзі бастайды – бұл:
- тарату процесі алдында жеңілдетілген тәртіппен өту үшін;
- немесе салық есептерінің дұрыстығына көз жеткізу үшін қажет.
Бұл тәсіл компанияның салық есебіндегі тәуекел аймақтарын алдын ала анықтауға мүмкіндік береді – салық органдарының жоспардан тыс тексеруін күтпей-ақ.
Салықтық аудит арқылы неге қол жеткізуге болады?
- Есеп пен салықтарды есептеудегі қателерді алдын ала анықтау
- Айыппұлдар, өсімпұлдар және доначисление сомаларын бағалау
- Аудитордан анықталған бұзушылықтарды түзету бойынша нақты ұсыныстар алу
Егер қателер дер кезінде анықталса, оларды түзету үшін көбіне қосымша есеп тапсырып, бюджетке тиісті сомаларды төлеу жеткілікті.
СК 211-бабы 3-тармағына сәйкес, егер салық төлеуші (немесе камералдық бақылау барысында салық органы) қосымша есептілікті ұсынса – бұл жағдайда айыппұл салынбайды, тек өсімпұл есептеледі.
Салықтық аудит кезінде не тексеріледі?
Тексеру барысында салық төлеушінің нақты салықтар бойынша міндеттемелерін:
- уақтылы;
- толық;
- дұрыс орындағаны анықталады.
Бұл салықтар салық салу режиміне, ҚҚС тіркеуіне, СЭЗ қатысуына, ВЭД қатынасына, мүлік, жер, көлік бар-жоғына байланысты.
«Алма-Аудит» құрамында «Қазақстанның Салық кеңесшілері» мәртебесіне ие сертификатталған аудиторлар жұмыс істейді.
Салықтар бойынша аудит келесі бағыттарда жүргізіледі:
1. Корпоративтік табыс салығы (КТС)
Салық салудың жалпы белгіленген режиміндегі компаниялар КТС-ты 20% мөлшерлеме бойынша төлейді.
Аудит КТС есептеу дұрыстығын және салықтық шегерімдерді қолдану заңдылығын тексереді.
2. Қосылған құн салығы (ҚҚС)
ҚҚС – ең күрделі салықтардың бірі. Қате жіберу жиі кездеседі.
Аудитор ҚҚС-ты есепке алудың дұрыстығын, мөлшерлемелерді қолдануды және ҚҚС-ты қайтару мүмкіндігін тексереді.
3. Жалақыдан ұсталатын салықтар және әлеуметтік төлемдер
Компаниялар жеке табыс салығын (ЖТС), әлеуметтік салықты, міндетті зейнетақы жарналарын, әлеуметтік аударымдарды, МӘМС жарналарын дұрыс есептеуі тиіс.
Аудитор барлық есептеулер мен шегерімдердің дұрыстығын тексереді.
4. Басқа салықтар мен төлемдер
Жер, көлік, мүлік салығы, эмиссиялар, экологиялық төлемдер – бұлардың барлығы тексерілуі мүмкін. Аудитор салық салу объектілерін дұрыс анықтауды, амортизацияны есептеуді, ставка қолдануды тексереді.
5. Резидент еместермен мәмілелер
Шетелдік контрагенттермен жұмыс жасағанда, КТС және ҚҚС резидент емес үшін есептелуі тиіс.
Аудитор қосарланған салық салуды болдырмау туралы Конвенцияларды қолдану дұрыстығын, резиденттік сертификаттарды сұрату тәртібін тексереді.
Қашан салықтық аудитке тапсырыс беру керек? 5 типтік жағдай
1. Салықтық тексеруге дейін (алдын ала сенімді болу үшін)
2. Бас бухгалтер немесе қаржы директоры ауысқанда
3. Күрделі мәмілелерден кейін
4. Салық есебінің дұрыстығына күмән бар кезде
5. Ірі компанияларда 1–2 жылда бір рет (алдын алу үшін)
???? Мысал:
ТОО «А» 2024 жылы 4,5 млн теңгеге қызмет көрсетуді тіркемей қалды – АВР тек 2025 ж. қаңтарда алынды. Бұл ҚҚС қайта есептеуге әкелді.
Сондай-ақ, импорт бойынша ҚҚС есебінде жүйелік қателік анықталып, 10 млн теңгеден астам ықтимал доначисление алдын алынды.
Нәтижесінде не аласыз?
- Толық есеп: барлық тәуекелдер мен бұзушылықтар сипатталады
- Әр салық түрі бойынша болжалды сома
- ҚР СК нормаларына сілтемесі бар ұсыныстар
- Түзетулер енгізу және қосымша есеп тапсыру бойынша кеңес
Егер аудит тарату үшін қажет болса, есеп ҚР Қаржы министрінің 2015 жылғы 30 сәуірдегі №293 бұйрығымен бекітілген форма бойынша жасалады.
Қорытынды:
Салық есебінің сапасына сенімді болғыңыз келе ме?
Кез келген салық тексеруге дайын болғыңыз келе ме?
Онда тегін салықтық тәуекелдерді экспресс-бағалауға өтінім қалдырыңыз.
Өтінім нысанын толтырыңыз — біз сізбен байланысамыз!
