23 Егер сатып алушы дебиторлық берешекті ұзақ уақыт өтемесе және ол күмәндіге ауысса, оны бұрын құрылған резервтер есебінен жабуға болады. Мұндай резервті есепте қалай құру керек?
ХҚЕС пен ҰҚЕС-ке жүгінейік.
ХҚЕС (IAS) 32-ге сәйкес, сатып алушылардың берешегі — бұл қаржылық актив, ұйымнан ақша алуға деген сөзсіз құқық. Мұндай берешек шаруашылық айналымында қатыспайды және оның өсуі компанияның қаржылық жағдайына теріс әсер етеді. Компания қаржылық тұрақты болып қалуы үшін және қаражатты айналымнан алаңдатпау үшін дебиторлық берешекті уақтылы қайтару маңызды.
Компания шығындарының уақыт бойынша біркелкі бөлінуі үшін алдағы шығындарға резервтер құрылады. Бұл резервтер компанияның болашақта жұмсауды жоспарлап отырған жинақталған қаражатын білдіреді, мысалы, күмәнді дебиторлық берешекті (ДЗ) жабуға.
Ұлттық қаржылық есептілік стандарты (ҰҚЕС) алдағы шығындарға резерв құру және есепке алу нормаларын қамтымайды. Демек, есепте резервтерді құру және қолдануға міндетті тек бухгалтерлік есепті Халықаралық қаржылық есептілік стандарттарына (ХҚЕС) және шағын және орта бизнес кәсіпорындарына арналған ХҚЕС-қа сәйкес жүргізетін кәсіпорындар ғана.
Кешіктірілген ДЗ пайда болудың негізгі себебі — контрагенттердің адал еместігі.
ҚР АК 178-бабы 1-тармағына сәйкес, талап қоюдың жалпы мерзімі 3 жыл болып белгіленеді. 3 жыл өткеннен кейін бухгалтерлік есепте көрсетілген ДЗ күмәнді талап ретінде есептен шығарылуы мүмкін.
ҚР СК 248-бабы 1-тармағына сәйкес, күмәнді талаптарға мыналар жатады:
- заңды тұлғаларға және ЖК-ге, сондай-ақ ҚР-да тұрақты мекеме, заңды тұлғаның құрылымдық бөлімшесі арқылы қызметін жүзеге асыратын заңды тұлғалар-резидент еместерге тауарларды өткізуге, жұмыстарды орындауға, қызметтер көрсетуге байланысты туындаған және үш жыл ішінде қанағаттандырылмаған талаптар;
- заңды тұлғаларға және ЖК-ге тауарларды өткізуге, жұмыстарды орындауға, қызметтер көрсетуге байланысты туындаған және ҚР заңнамасына сәйкес дебитор-салық төлеушінің банкрот деп танылуына байланысты қанағаттандырылмаған талаптар;
- екінші деңгейдегі банктердің кредиттік портфельдерінің сапасын жақсартуға маманданған ұйымның (жалғыз акционері ҚР болып табылатын) талап ету құқықтары бойынша банк несиесі (қарызы) шарттары және микронесиелер беру шарттары бойынша соттың заңды күшіне енген шешімі негізінде жылдық жиынтық табыс құрамына айыппұлдар мен өсімпұлдар енгізілген және үш жыл ішінде қанағаттандырылмаған талаптар.
Кешіктірілген ДЗ-ны түзету мен есептен шығарудың әдістерінің бірі — резерв есептеу әдісі. Резерв есептеу әдісінің екі түрі бар:
- дайын өнім, тауарлар, жұмыстар, қызметтерді өткізуден түскен көлемнен пайыз әдісі;
- төлем мерзімдері бойынша шоттарды есепке алу әдісі.
Кешіктірілген ДЗ-ны есептен шығару әдісін компанияның есеп саясатына бекіту қажет.
Резервтердің бухгалтерлік есебі 1280-шотта жүргізіледі.
Күмәнді берешектер (талаптар) бойынша резерв есептелген кезде есепті күні мынадай бухгалтерлік жазба жасалады:
- Дт 7440 «Дебиторлық берешектің құнсыздану шығындары»,
- Кт 1280 «Қысқа мерзімді дебиторлық берешектің құнсыздануынан болған шығындарға бағалау резерві».
Резерв пайдаланылған кезде, яғни үмітсіз дебиторлық берешек есептен шығарылғанда, мынадай бухгалтерлік жазба жасалады:
- Дт 1280 «Қысқа мерзімді дебиторлық берешектің құнсыздануынан болған шығындарға бағалау резерві» (Дт 3130 «Қосылған құн салығы»),
- Кт 1210 «Сатып алушылар мен тапсырысшылардың қысқа мерзімді дебиторлық берешегі» (Кт 2110 «Сатып алушылар мен тапсырысшылардың ұзақ мерзімді дебиторлық берешегі»).
Егер сізге бухгалтердің немесе салық маманының кеңесі қажет болса, сізге «Mybuh.kz» көмектеседі. Өтінім қалдырыңыз, біз сізбен жұмыс уақытында хабарласамыз.
